Đâu là câu hỏi quan trọng nhất? Câu nào là thứ yếu? Câu nào cần được trả lời đầu tiên? Nếu khoa học xã hội luôn được pha trộn y hệt như vậy thì chúng ta cũng sẽ quen với nó như đã quen với lịch sử. Lời đánh giá thực tiễn ngay trước hành động phải thật cụ thể.
Khi đã làm được điều này, học sinh có thể đọc nhanh với tốc độ của trí óc chứ không phải chậm chạp như tốc độ của mắt. Nếu bạn đọc tác phẩm của tác giả trước, có thể bạn sẽ hiểu được tác phẩm viết sau. Nếu bạn để mình bị vướng vào một trong những chướng ngại vật như những đoạn, ghi chú, nhận định hay tham khảo mà bạn không hiểu được, bạn sẽ thua cuộc.
Điều này đúng trong khuôn khổ những giới hạn về khả năng mà chúng tôi đã đề cập trước đó. Cuốn The First Circle (Vòng tròn đầu tiên) của Alexander Solzhenitsyn đã lột tả sự độc ác và tính vô nhân đạo của bộ máy quan liêu Xô Viết rõ nét hơn hàng trăm bản báo cáo và nghiên cứu thực tế. Một độc giả sẽ đọc tốt hơn một độc giả khác nếu người đó thực hiện nhiều hoạt động hơn, và cố gắng nhiều hơn.
Hãy nhớ kỹ điều này khi bạn lập bảng so sánh hệ thống từ vựng và thuật ngữ của tác giả. Đây là giai đoạn thứ ba trong quá trình đọc phân tích, và cũng có những quy tắc tương tự hai giai đoạn trước. Khi đọc các tác phẩm mang tính mô tả, giải thích, bạn cũng nên áp dụng quy tắc này.
Tuy vậy, trên thực tế, các tác phẩm hư cấu thường dẫn người đọc tới những hành động khác nhau. Đây là một biện pháp tốt vì nó giúp bạn không mua hàng vội vàng, thiếu suy nghĩ. Người ta có thể xem xét những cuốn sách khác nhau về cùng một lĩnh vực để so sánh và đưa ra nhận xét thứ tự.
Mặc dù chúng thường phức tạp hơn những loại sách kém chất lượng, nhưng cấu trúc càng phức tạp bao nhiêu thì việc đọc càng đơn giản bấy nhiêu, vì các phần của cuốn sách được tổ chức tốt hơn và có tính thống nhất cao hơn. Sau này, Mendel và các nhà thực nghiệm cùng ông đã cung cấp lượng kiến thức đó trong các tác phẩm của họ. Những gì ông đã gắng sức cơ bản là khoác lên triết học bộ áo quần của toán học, đem lại cho nó sự chắc chắn và cấu trúc chính thống như Euclid đã làm với hình học trước đó 2.
Điểm khác ở chỗ từ điển thường khiến người đọc có cảm giác vừa đọc vừa chơi. Khi áp dụng các quy tắc chúng tôi đã nêu, chúng sẽ không còn ngoài tầm nữa. Lý do có thể vì độc giả đã có những tiền kiến nhất định về cách tiếp cận vấn đề của tác giả cũng như những kết luận cuối cùng ông ta đưa ra.
Song, để đảm bảo tranh luận công bằng hơn, ít gay gắt hơn, mỗi cá nhân cần đặt mình vào địa vị của đối phương. Điều đó đồng nghĩa với việc bạn phải biết mọi vấn đề mà nhân loại nói chung đồng tình. Nhưng đôi khi, việc thiếu các bước này lại gây ra nhầm lẫn hoặc thậm chí bị hiểu nhầm.
Đôi khi dùng một câu chuyện để chuyển tải một thông điệp lại hiệu quả hơn dùng một cuốn sách thuần tuý trình bày về các vấn đề đó. Là một từ đơn, nó có thể ám chỉ điều gì đó đang được đề cập. Trên thực tế, bất cứ nhà thơ tài danh nào cũng thường cố ý tạo ra sự mập mờ trong tác phẩm của mình.
Thứ hai, nếu lời bình luận đưa ra là đúng thì cũng chưa chắc đã thấu đáo (tức là bạn có thể phát hiện ra những ý nghĩa quan trọng trong một cuốn sách mà một bình luận gia chưa phát hiện thấy). Vì thế, muốn đọc tốt sách sử, chúng ta cần biết chính xác nó nói về cái gì và không nói về cái gì. Lý do là vì đọc và nghe không cần nhiều nỗ lực.