Ý muốn làm được việc gì ngoài chương trình đã ấn định là ý muốn chung của những người có một tâm hồn khá! Có một bộ óc biết tuân ý ta thì nên lợi dụng nó một cách tối đa. Chính bạn là người tôi muốn khuyên đấy.
Bạn lại còn số vốn vĩ đại là 44 giờ từ 3 giờ chiều thứ 7 đến 10 giờ sáng thứ 2 nữa (Bên Anh nghĩ cuối tuần như vậy). Sự mong mỏi mà không được thoả mãn có thể làm cho y luôn bứt rứt. Nghĩa là mình phải tự ngắm trân trân cái bộ mặt của mình trong gương, dù có phải thất vọng cũng ráng chịu.
Bạn phung-phí thời giờ quí báu của bạn ra sao tuỳ ý, sự tiếp tế cũng không vì vậy mà ngưng lại. Tôi có thể kể Pascal, La Bruyere (triết gia pháp thế kỷ 17) và Emerson (triết gia Mỹ thế kỷ 18). Chương trình lập ra thì phải theo nhưng không được coi nó như một ngẫu tượng phải thờ.
Nhưng riêng về phần tôi thì không khi nào bạn bắt gặp tôi du lịch mà không mang theo Marc Aurele. Và khi đã quyết định làm xong một công việc nào thì dù nó buồn chán đến đâu, cũng phải làm cho xong. Những phút ấy phải thiêng liêng, hoàn toàn thiêng liêng như buổi tập diễn kịch hoặc một cuộc đấu quần vợt.
Lúc nào có dư thời giờ thì tôi sẽ đọc. nhưng tôi khuyên bạn, lúc đầu, có thể cứ hai đêm một lần, bỏ ra giờ rưỡi vào một công việc quan trọng là luyện trí. Bạn làm việc quan trọng đó lúc nào? Theo tôi lúc thích hợp nhất là lúc đi từ sở về nhà.
Vậy lúc đầu, xin bạn đừng làm nhiều quá. Nó mạnh tới nỗi có những người suốt đời sống để tìm hiểu thêm, mà vẫn luôn luôn bị nó lôi kéo đi và cứ trượt chương trình của mình hoài. Cũng chẳng cần sách.
Sau nầy, có dịp, tôi sẽ nói về văn chương. Mà trong luyện trí, một yếu tố quan trọng nhất là phải thấy gắng sức, khó nhọc, thấy nửa muốn làm, nửa muốn bỏ; cảm giác đó không thể có được, khi ta đọc tiểu thuyết. Quyết tâm ngừng công việc lại để tránh cái nguy đó, là một giải pháp vô ích.
Ông đi lại bến xe mà đầu óc rỗng không. Phải học tập một cái gì đó lâu dài. Hai mươi bốn giờ đó là của bạn đấy, không có của cải nào quý hơn.
Tập thể dục sáng và chiều, chỉ mười phút thôi, mà bạn thấy sức khỏe tăng lên suốt ngày, tới vẻ mặt của bạn cũng thay đổi hẳn nữa. Tôi tưởng tượng rằng phần đông những người có óc tò mò tìm hiểu đều hướng đến văn chương. Năm sau, giờ sau, ngày sau luôn sẵn sàng đợi ta.
Ta coi hát, đương tươi cười thì giữa hai màn, bóng ma đó đưa ngón tay trỏ chỉ còn xương với da, ra hiệu cho ta và ta mất vui ngay. Bạn xanh xao và mệt nhọc. Vậy bạn phải tiến chầm chậm.