Cấp độ đọc thứ ba chúng tôi gọi là đọc phân tích. Để tránh sai lầm cho rằng đọc nhiều đồng nghĩa với đọc hiệu quả, chúng ta phải phân biệt các cách học. Nếu bạn tìm ra kết luận trước thì hãy tiếp tục tìm lý lẽ.
Đôi khi trong kịch của Aristophanes, có ít nhất một lần nam diễn viên chính bước ra khỏi khung nhân vật, tiến đến khán giả và diễn thuyết một bài về chính trị chẳng liên quan gì đến nội dung vở kịch. Bạn phải thừa nhận những quy định đó và bắt đầu đọc từ đó. Syntopicon cũng có thể gợi ý cho ta nhiều điều về đọc chọn đoạn cùng chủ đề trong các tác phẩm lớn.
Bạn phải cố gắng trả lời những câu hỏi đó. Nhưng tất cả sự nỗ lực đó sẽ là lãng phí nếu họ không biết làm sao để đọc sách nhanh hơn người khác. Thiên kiến có thể xen vào bất cứ lúc nào, dù biểu hiện chỉ là mơ hồ nhất qua cách tóm tắt các luận điểm, nhấn lướt các ý, qua giọng điệu đặt câu hỏi hoặc màu sắc đậm nhạt của một điểm ta lưu ý hay qua trình tự trình bày các câu trả lời cho những câu hỏi trọng tâm.
Khía cạnh ngữ pháp là phần xử lý từ ngữ, khía cạnh logic là bước xác định ý nghĩa hay nói một cách chính xác là xác định các thuật ngữ. Do đó, để hiểu và kiểm tra được những nguyên lý chủ đạo của một triết gia, bạn không cần phải có kinh nghiệm đặc biệt hỗ trợ mà bằng chính khả năng suy nghĩ và những quan sát thường nhật của bạn về thế giới bạn đang sống. Bạn nên tâm niệm rằng đây là điều mà bạn phải làm cho kỳ được nếu muốn hiểu tác giả.
Những sách chỉ dẫn cho bạn cách làm gì đó, ví dụ như sách dạy nấu ăn hay sách hướng dẫn lái xe, không tranh luận rằng bạn phải trở thành một đầu bếp hay tài xế giỏi, chúng chỉ bày cho bạn cách thành công. Để tìm hiểu các khả năng này, trước hết, bạn cần xác định xem từ khó hiểu đó có một hay nhiều nghĩa. Các quy tắc mà chúng tôi đang thảo luận chính là để giúp bạn thoả mãn sự ham hiểu biết đó.
Vì thế, nhiều người đã vội kết luận rằng cố gắng đọc một cuốn sách khó ngay từ lần đầu tiên là một sai lầm. Trong 100 cuốn, chưa chắc đã có một cuốn thuộc loại này, có khi trong 1. Hơn nữa, không phải cứ tương ứng với một câu trần thuật là một nhận định được nêu ra.
Bạn nên nhớ, những ghi chú này chủ yếu đề cấp đến cấu trúc chứ không phải nội dung cuốn sách (ít nhất là chưa có các chi tiết). Qua nhiều thế kỷ, cách sắp xếp tri thức nhân loại đã có nhiều thay đổi. Khi phân tích tỷ mỷ một cuốn sách, có thể làm sáng tỏ một vấn đề để chứng minh một vấn đề khác, và vấn đề này cũng có thể được sử dụng để suy ra một ý khác.
Những thành phần đó có thể thay đổi theo diễn biến của chính cuốn sách đó hoặc thay đổi giữa các cuốn sách với nhau khiến cho việc phân tách chúng là không dễ dàng. Tuy nhiên, bạn phải nhận ra rằng nắm được cấu trúc một cuốn sách là một giai đoạn trong quy trình đọc phân tích. Đọc nhanh chỉ có giá trị khi những gì bạn phải đọc không thật sự đáng đọc.
Cụ thể, cái tinh tuý của một bài thơ hầu như không nằm ở dòng đầu tiên, thậm chí trong cả khổ thơ đầu. Từ đó suy ra một thuật ngữ có thể được diễn đạt bằng một cụm từ hoặc một từ. Vì thế, khi bạn đã khám phá ra vở kịch nói về điều gì và trả lời được các câu thường hỏi khi đọc sách, bạn hãy cố gắng để đạo diễn vở kịch.
Lời của Chúa rõ ràng là tác phẩm khó nhất mà loài người có thể đọc. Những bằng chứng đó thường là phỏng đoán, giả thuyết, ước chừng hay quy kết và không thể đối chất được. Đoạn văn mang những ý nghĩa mà người đọc hiểu rằng mình đã hiểu nó hơi khác trong mối quan hệ với các chủ đề khác nhau.