Nhưng nếu cách tư duy sai thì những nguyên tắc được chấp nhận đầu tiên sẽ dẫn đến các kết luận vô căn cứ. Cơ thể có những giới hạn mà tâm trí không có. Một cuốn sách luôn có cùng phẩm chất với tác giả của nó.
Cũng có thể, bạn sẽ gặp một tác giả không hiểu gì về sự khác biệt giữa lý thuyết và thực hành, như những tiểu thuyết gia không phân biệt được đâu là hư cấu, đâu là xã hội học. Để đọc tốt một câu chuyện, bạn phải bắt mạch câu chuyện, nhạy cảm với từng nhịp đập của nó. Nhưng những câu hỏi tiếp theo được đặt ra sẽ là: Tại sao Sumter bị bắn? Liệu có thể tránh được cuộc chiến sau vụ tấn công đó không? Nếu tránh được chiến tranh thì chúng ta còn quan tâm đến cuộc tấn công xảy ra vào một ngày mùa xuân từ hơn một thế kỷ trước nữa không? Nếu chúng ta không quan tâm, không chú ý đến nhiều cuộc tấn công vào pháo đài khác, mà lại chú ý đến những điều mà chúng ta không biết gì về nó cả, thì liệu cuộc nổ súng vào Sumter có còn là một sự kiện lịch sử quan trọng nữa không?
Triết học phải giải thích bản chất của sự việc chứ không phải mô tả như khoa học. Nhưng sự bất đồng quan điểm lại tạo ra điều ngược lại với suy đoán - rằng không ý kiến nào mâu thuẫn với nhau lại có thể hoàn toàn đúng, dù nó có được ai tán thành hay không. Trong trường hợp nào, bạn cũng phải tìm được các vấn đề đó.
So sánh lâu hơn, bạn sẽ thấy nghệ thuật bắt bóng là kỹ năng bắt được bóng ném đi theo nhiều cách (ném nhanh theo đường vòng cung, ném xoáy theo đường ziczăc). Đừng phó mặc suy nghĩ của bạn cho nhà bình luận bằng cách đọc nhận xét của họ trước khi đọc cuốn sách. Bạn sẽ nhận ra một số từ quan trọng đã được thảo luận.
Câu hỏi đầu tiên về sự tiến bộ là Sự tiến bộ có diễn ra trong lịch sử không? và Có phải những thay đổi trong lịch sử loài người đều theo hướng tốt lên?. Nhưng bạn phải luôn ghi nhớ một điều là nghệ thuật đọc phân tích chỉ có thể áp dụng khi đọc một cuốn sách đơn lẻ, khi việc hiểu toàn bộ cuốn sách đó là mục đích trước mắt. Điều này không phải vì khoa học xã hội là một lĩnh vực còn khá mới mẻ, có ít tài liệu kinh điển, mà còn vì khi đọc các tác phẩm khoa học xã hội, chúng ta thường chỉ tập trung vào một vấn đề cụ thể nào đó hơn là về một tác giả hay một cuốn sách cụ thể.
Không phải lúc nào chúng ta cũng có thể đọc nhiều câu chuyện lịch sử khác nhau viết về cùng một sự kiện. Nó có thể là một cách định nghĩa về một giai đoạn suy thoái kinh tế hay suy giảm sức khoẻ tinh thần. Các phân tích của ông cần phải được mở rộng cho phù hợp với thực tế của nền chính trị.
Khi đọc một cuốn sách lịch sử, ta muốn biết tính chân thật về một nội dung nào đó và có quyền phàn nàn nếu không được thỏa mãn ước muốn trên. Tiểu sử cuối cùng làm được việc này, còn tiểu sử được uỷ quyền viết (hầu hết tiểu sử của những người đang sống đều thuộc loại này) thì vẫn còn nhiều điều phải làm. Ví dụ, kinh nghiệm đặc biệt có từ việc tiến hành thí nghiệm trong phòng thí nghiệm; hoặc một nhà nhân loại học đi tìm hiểu những cư dân bản địa tại một vùng lãnh thổ chưa được khai phá và đã thu được những kinh nghiệm mà bình thường người khác không thể có hoặc rất ít người có được; hoặc kinh nghiệm của một phi hành gia trên mặt trăng, trên Sao Mộc…
Một phần tương lai sẽ do hiện tại quyết định. Độc giả cần đặc biệt lưu ý đến các từ này và cả những từ bạn không hiểu rõ nghĩa. Vì vậy, để nắm được ý chính, bạn phải xem xét các câu quan trọng nhất như thể chúng được đắp nổi trên trang sách.
Tiểu sử là câu chuyện viết về một người có thật. Nếu chúng tôi không đồng ý, giữa chúng ta đã phát sinh một vấn đề thật sự. Nếu bạn đã từng chơi trò xếp hình, bạn sẽ thấy càng xếp được nhiều mảnh thì càng dễ tìm ra vị trí của các mảnh còn lại, đơn giản vì số mảnh còn dư ra ngày càng ít đi.
Cuối cùng, nên nhớ rằng bạn sẽ không mất quá nhiều công sức để hiểu được đầy đủ một cuốn sách, thấy được sự hữu ích của nó với bạn, có khi còn hơn cả mong đợi ban đầu của tác giả. Mỗi hành động đều xảy ra trong một trường hợp cụ thể. Nếu muốn biết bản chất thời đại của mình là gì, chúng ta phải hiểu ít nhiều về toán học, hiểu các nhà toán học làm việc và suy nghĩ như thế nào.