Y có thể không bao giờ tới thành La Mecque. Ăn chỉ mất nữa số giờ đó thôi, nhưng tôi xin để trọn thời gian đó cho bạn muốn làm gì thì làm. Tuy đã ra đời cách đây một vài thập niên, nhưng xét thấy tác phẩm vẫn còn có những lời khuyên có giá trị, Nhà xuất bản Trẻ xin giới thiệu cùng bạn đọc, hy vọng sẽ góp thêm được một ý kiến bổ ích về phương pháp tổ chức cuộc sống.
Đáng lẽ nói: "Xin lỗi anh, tôi không thể tiếp anh được, tôi phải chạy lại sân quần vợt đây" thì bạn phải nói: "Xin lỗi anh, tôi không thể tiếp anh được vì tôi phải làm việc đây". Bởi vì trí óc có thể làm việc khó khăn, liên tiếp mà không biết mệt như tay, chân. Xin bạn nhớ; không ai cướp được bảo vật đó của bạn.
Nhưng dù giàu đến bậc nào, bạn cũng không thể mua lấy được một phút. Nhưng tôi chưa bao giờ thấy một bài tuỳ bút chỉ cách sống 24 giờ một ngày. Chúng ta không bao giờ có thêm chút thì giờ nào đâu.
Dùng thời gian đó cho hợp lý, cho hiệu quả là vấn đề khẩn cấp nhất. Bạn nào ghét nghệ thuật và văn chương đấy? Tôi đã hứa với bạn xét riêng trường hợp của bạn thì tôi đã xét rồi đấy nhé! Bây giờ đến trường hợp - cũng may là rất thông thường - của những người thực sự "thích đọc sách". Bước đầu nên rất chậm, có thể chậm một cách quá đáng nhưng phải rất đều đặn.
Muốn sống đầy đủ, điều kiện thứ nhất là phải kiểm soát được trí óc. Một người có thể muốn tới thành La Mecque (Đất thánh của những người theo Hồi giáo). Ở đây tôi chỉ muốn nhắc các bạn bẩm sinh không yêu văn rằng không phải chỉ có văn chương là nguồn độc nhất để hiểu biết.
Lẽ ấy có vẻ đương nhiên. Tôi sợ những lời khuyên của tôi có giọng dạy đời và đường đột quá. Khi óc ta thấm nhần chân lý chủ yếu này là không có gì xảy ra mà không có nguyên nhân thì chẳng những trí óc ta mở-mang thêm mà lòng ta cũng rộng rãi hơn.
Thật là một chế độ dân-chủ lý-tưởng. Thế là 6 giờ, có lẽ hơn nữa, đã trôi qua từ khi bạn ở sở ra, trôi qua như một giấc mộng, trôi qua như ảo thuật, không sao hiểu được. Sách Anh viết về vấn đề đó không có cuốn nào hơn được cuốn ấy, và không một người nào đã đọc mà còn có thể hiểu lầm rằng thơ là một thứ khổ hình thời Trung cổ, là một giống voi điên khùng, nguy hiểm, hoặc một họng súng tự khạc đạn để bắn chết những người đứng cách bốn chục thước.
Thành thử có hàng chục vạn giờ mất đi như vậy mỗi ngày chỉ vì người ta ít nghĩ đến thì giờ lắm, không bao giờ đề phòng để khỏi đánh mất nó. Có những người chưa bao giờ đọc Meredith (1) và dửng dưng khi nghe một cuộc tranh biện về vấn đề Stephan Phillips có phải là thi sĩ không. Mà trong luyện trí, một yếu tố quan trọng nhất là phải thấy gắng sức, khó nhọc, thấy nửa muốn làm, nửa muốn bỏ; cảm giác đó không thể có được, khi ta đọc tiểu thuyết.
Xin bạn đừng tỏ vẻ mỉa mai khi nghe hai tên ấy. Nó là hình thức cao nhất của văn chương. Thành thử có hàng chục vạn giờ mất đi như vậy mỗi ngày chỉ vì người ta ít nghĩ đến thì giờ lắm, không bao giờ đề phòng để khỏi đánh mất nó.
Nếu bạn coi thơ là một thể loại khó hiểu thì bạn hãy đọc cuốn tùy bút danh tiếng của Hazlitt về bản chất chung của các loại thơ. Người ta không phải lúc nào cũng gắng sức hoài được". Tôi không thể có cái ý cung cấp cho công việc đó ba bốn chục phút liên tiếp vô cùng tĩnh mịch.