Sự tách biệt hoàn toàn của lối tư duy mũ đen và mũ xanh có ý nghĩ là một chuyên gia mũ đen không cảm thấy rằng mình phải từ bỏ sự phê phán của mình để trở thành một người sáng tạo. Về mặt lý thuyết có lẽ họ ủng hộ việc này, nhưng họ lại phản đối điều này khi chuyển từ lý thuyết sang cách trả lời những câu hỏi cụ thế. Mũ đen: Màu đen biểu thị sự bi quan và bất lợi.
Đây có thể là chiếc ô tô đầu tiên mà 1 anh chàng học lái xe được tự cầm tay lái. Họ luôn cho rằng người này là một người chân thật và chính hoàn cảnh hoặc những đồng nghiệp của anh ta hạ thấp anh ta mà thôi! Họ nhớ lại những lời là thuyết phục của anh ta và họ đã thích thú thế nào trước sự thuyết phục tuyệt vời đó. Những cuộc họp như vậy giống như công việc nặn tượng: có sẵn khuôn và chúng ta dùng từ từ thêm đất nặn theo khuôn để tạo ra sản phẩm.
Thứ hai, đó là những suy đoán phức tạp dẫn tới những cảm xúc như là những linh cảm, tình cảm, cảm nhận, cảm giác về mùi vị, cảm giác về thẩm mỹ và các loại cảm giác không dễ nhận thấy khác. Khi bạn nhận thấy (có lẽ bạn sai) ai đó đang nói những điều vì tư lợi cá nhân thì từ đó trở đi bạn không quan tâm đến tất cả những gì anh ta nói. Với chiếc mũ đỏ, mọi người sẽ dựa vào cảm giác, trực giác và cảm xúc để xem xét tình huống.
Một chủ thầu đầu cơ xây dựng một ngôi nhà mặc dầu anh ta chưa hẳn đã có khách hàng. Sử dụng chiếc mũ đen, chúng ta chỉ ra những gì là sai, là không phù hợp và những gì sẽ không xảy ra. Đó có thể là những ý kiến giúp chúng ta giải quyết những vướng mắc, đó có thể là ý kiến để chúng ta cải thiện tình hình, đó cũng có thể là một ý kiến giúp chúng ta nhận ra và sử dụng cơ hội đang đến.
Người suy nghĩ đội chiếc mũ vàng và tuân theo những yêu cầu của nó để trở thành một người tích cực và lạc quan. Điều này, hẳn nhiên, đi ngược lại với lối tư duy chiếc mũ trắng. Nếu chủ đề chỉ có một và nó là một vấn đề thuộc về tình cảm thì khởi đầu chương trình chúng ta nên sử dụng mũ tư duy màu đỏ.
Mặc dầu chiếc mũ vàng là chiếc mũ của những suy nghĩ tích cực, nó cũng yêu cầu người sử dụng chiếc mũ trắng và chiếc mũ đen. Chúng ta có thể tìm kiếm những mặt ích lợi. Nếu tất cả những con thiên nga chúng ta nhìn thấy từ trước đến nay đều có bộ lông màu trắng, liệu chúng ta có thế đưa ra kết luận: "Tất cả các con thiên nga đều có bộ lông trắng!" Chúng ta có thể, và đã làm như vậy.
Một doanh nhân khởi sự một công việc kinh doanh. Chiếc mũ vàng tư duy cũng có thể liên quan tới các cách tiếp cận phát sinh phối hợp về một vấn đề. Một chủ thầu đầu cơ xây dựng một ngôi nhà mặc dầu anh ta chưa hẳn đã có khách hàng.
Một số người lại có lối tư duy hời hợt, số khác lại chỉ chăm chăm vào con số thực tế. Khi mọi người trong một cuộc họp cùng đội chiếc mũ trắng, thì vai trò của chiếc mũ trắng được ngầm hiểu rằng: “chúng ta hãy giả làm người Nhật trong một cuộc họp của người Nhật". Và khi mọi người sử dụng chiếc mũ xanh lá cây, đó chính là cơ hội để mọi người tìm cách giải quyết những khó khăn được nêu ra theo quan điểm chiếc mũ đen.
Nhưng thực tế là chúng ta đã nhìn thấy cả trăm con thiên nga trắng, trong khi đó mới nhìn thấy một con thiên nga đen. Ngay cả những những chuyện tầm phào, những tin đồn cũng chứa đựng phần nào sự thật. Trong cuốn “Lối tư duy mới lạ” và cuốn “Tư duy mới lạ dành cho các nhà quản trị” tôi đã đề cập kỹ đến điều này.
… Chúng ta nên bắt đầu bằng cách phác hoạ những khu vực tán thành, những khu vực không tán thành và những khu vực chẳng liên quan đến tranh cãi này. Lối tư duy mũ xanh xác định nhiệm vụ từ đây sẽ được thực hiện. Điều mà tôi muốn xem xét ở đây, trong mục này, là phần mềm cụ thể được thiết kế cho mỗi tình huống.