Mà khi bạn đã thấy phần thua nhiều hơn phần ăn thì bạn sẽ thương hại cho những hạng "bò sữa" đem hết cả số tiền mồ hôi nước mắt kiếm được để "cúng" vào đề vào tài xỉu hay cá ngựa. Quân đội của đại tướng Lee ở trong đồn, đói, rách, bị đánh bại. Ông kể chuyện một kế toán viên mà ông biết.
Lẽ cố nhiên, tới nay, sáng nào tôi cũng vẫn kiểm điểm lại những cái mà tôi có và tôi sẽ chẳng bao giờ bỏ thói quen đó. Một người thì ra vẻ đau đớn ê chề vì bị "ung thư dạ dày". Khoa học dạy tôi rằng mặt trời đang chầm chậm nguội dần, và khi nó nguội mất mười phần trăm, trên trái đất sẽ không còn một sinh vật nào nữa.
Ông thú thiệt công việc bán kính ấy không dễ dàng đâu. Ông cưới một cô gái mà ông yêu lắm, tên là Thietra. Bạn và tôi, chúng ta cũng phải dùng cách ấy nữa, nếu chúng ta muốn giải quyết những việc rắc rối nó giày vò ta ngày đêm, đổi cuộc đời của ta thành cảnh địa ngục.
Nỗi lo đó thành hiện thực ngay. Thế rồi tôi nguôi dần và tôi cố gắng bắt tôi phải suy nghĩ về những vấn đề mà trước kia tôi không để ý hay có khi còn khinh thường. Khi ta không có một căn bản chắc chắn, thì sao có thể hy vọng tính toán, suy nghĩ kỹ về một vấn đề được?
Lúc đó thiệt chán ngắn, hoặc "Thôi để lần sau gặp ông sẽ tính lại". Phần đông đều dơ tay. Tôi hăng hái rảo bước lại phòng một khách hàng.
Một hôm người chủ tiệm tạp hóa kia lại mách tôi rằng đứa con trai bảy tuổi của tôi ăn cắp hai cây viết chì. Tôi thấy không còn lý do gì sống nữa. Ông thuật với tôi rằng hồi thiếu niên, ông hết sức ước ao được yêu chuộng và lừng danh.
Buổi tối, bạn lại tự xét, tự hỏi câu này: "Ta mệt tới mức nào? Ta mệt, không phải là tại công việc tinh thần mà do cách làm việc của ta". Đúng như Charles Kettering đã nói: "Khéo đặt vấn đề là đã giải quyết được một nửa". Tài liệu ấy có nâng cao tin thần họ không?.
Bạn cũng vậy, tôi cũng vậy, cả ông Einstein [10], cả Toà án tối cao của Huê Kỳ nữa, không ai có đủ thông minh để tìm một quyết định sáng suốt về bất kỳ một vấn đề nào, nếu trước hết không chịu thu thập đủ những sự kiện đã. Mỗi lần chỉ có một hột cát xuống thôi. Như vậy là rất hay hỏng.
Vậy bạn thử đoán có bao nhiêu kẻ thoát chết ấy đã cảm ơn ông ta hoặc chịu khó gởi cho ông ta một bức thiệp chúc năm mới? Bao nhiêu? bạn đoán đi. Nếu cần, chúng ta có thể chịu nổi và thắng được tất cả những tai hoạ và thảm kịch vì chúng ta có những năng lực tiềm tàng mạnh lạ thường mà biết dùng tới, ta sẽ thắng được mọi nghịch cảnh. Và biết đâu, vì bà thấy trong người thư thái trở lại, những nét nhăn ấy chẳng biến lúc nào không hay?
Tôi chắc họ cũng chẳng bao giờ nghĩ tới sự ấy. Vì trời sắp rạng đông, chúng tôi cho tàu lặn xuống để tấn công. Phải ngăn những đợt sóng oán hờn ấy lại, diệt con sâu ưu tư đó đi, nếu không, nó sẽ diệt ta mất, chẳng sớm thì chầy, ta sẽ sinh ra cáu kỉnh, chán chường, đau tim, đau bao tử, mất ngủ, mất ăn, mắc bệnh thần kinh và loạn óc.