Nhưng tri óc con người không phải là một tấm gương trong, không phải là một vật phản chiếu hay một bộ lọc tốt khi thực tế soi rọi qua đó. Họ sử dụng nó quá rộng rãi mà không thật sự hiểu ý nghĩa của nó. Với những cuốn đọc sau, có lẽ bạn đã có khái niệm rõ ràng về vấn đề, lúc đó hai bước mới kết hợp thành một được.
Để làm được như thế, cách duy nhất là sử dụng ngôn ngữ điêu luyện hết mức có thể khi truyền đạt hay thu nhận kiến thức. Cũng có thể, bạn sẽ gặp một tác giả không hiểu gì về sự khác biệt giữa lý thuyết và thực hành, như những tiểu thuyết gia không phân biệt được đâu là hư cấu, đâu là xã hội học. Người ta dùng từ điển để diễn đạt các dữ kiện.
Ngược lại, bạn phải đọc chủ động, tức là phải thực hiện tất cả các bước đọc phân tích mà chúng tôi đã nêu. Định nghĩa được diễn đạt bằng từ ngữ. Họ đã cố gắng tổ chức triết học giống như cách họ làm với toán học.
Nhưng không vì thế mà độc giả quá lệ thuộc vào nó, càng không nên dùng nó để dàn xếp các cuộc tranh luận do bất đồng ý kiến gây ra. Ví dụ câu trích từ tác phẩm The Prince (Quân vương) của Machiavelli sau đây: Trên thực tế, có cả các thí nghiệm cổ điển và các loại sách cổ điển.
Bạn không thể hiểu hết toàn bộ câu chuyện cho đến khi có thể tóm tắt cốt truyện một cách ngắn gọn, chứ không phải nêu ra một nhận định hay lý luận. Không dễ tìm ra chân lý của loại vấn đề này. Vì thế, nhiều người cho rằng thói quen là khả năng thiên bẩm thứ hai.
Còn những người mới đọc sách có thể hoàn thành một phần việc ở hai giai đoạn đầu ngay từ quá trình đọc kiểm soát có hiệu quả. Đặt giả thuyết không phải là việc khó. Một số từ khác cũng khá quan trọng như bằng, toàn thể, bộ phận nhưng chúng không phải là tên gọi của bất cứ thứ gì được Euclid định nghĩa.
Các phần của một tác phẩm giả tưởng chính là các bước nhỏ tác giả dùng để phát triển cốt truyện. Cuốn sách viết về thuyết tiến hóa, trong tiêu đề sách có từ species (các loài). Bạn sẽ biết ngay sau khi đọc lướt qua.
Vì đây là giới hạn cuối cùng có thể thấy được nên tất cả các phương diện giao tiếp khác đều phải phục vụ mục đích này. Độc giả kiểu này thậm chí không đọc qua cuốn sách để hiểu ý chính mà vẫn dễ dàng đạt được sự thoả mãn cho riêng mình mà chỉ cần lướt qua vài trang đầu của cuốn sách. Ngược lại, sẽ có những chênh lệch giữa hai bản đề cương.
Tuy nhiên, nếu làm vậy khi đọc đồng chủ đề là ta đã đi sai hướng. Sau khi tìm ra các thuật ngữ và nhận định, độc giả phải phân tích các lý lẽ đi cùng. Đọc kịch cho hiệu quả là điều vô cùng quan trọng, vì nó cho ta biết nhiều điều về cuộc sống của thời đại mình, tạo thành một loại khuôn mẫu văn học cho những tác phẩm viết sau này, như kịch của Racine và ONeil chẳng hạn.
Một lập luận có thể được diễn đạt bằng một câu phức, hoặc bằng một số câu trong một đoạn văn, hoặc trùng với một đoạn. Quy tắc này đúng với mọi loại sách. Thường các tác giả sẽ giúp ta nhận biết điều này.