Nhưng chương trình kỳ cục có đâu trong cốt tủy họ cứ việc thỉnh thoảng thi hành. Nếu không có ái tình xen vô thì cứ chung bạn trai ăn mặc đơn sơ, nói lên tâmtính đơn sơ của họ. Lòng ngây thơ đến khờ dại của một số lớn thiếu nữ là miếng đất để họ thí nghiệm tình ái.
Chính bạn sẽ phá hoại bạn nữa vì điều bạn bất mãn hồi 17 tuổi đến gần năm mươi tuổi bạn hài lòng. Trong cuốn Toi quy deviens homme, Jean Le Presbytre có dẫn lời nầy của Moudousse: Cho nam thanh mơ mộng là nguy hiểm, không mơ mộng càng nguy hiểm hơn bởi vì như vậy là tiêu diệt đi khả năng sáng tạo sau nầy. Những con người cùng họ, máu, kể cả cha mẹ, họ bớt coi là những đối tượng của tình yêu.
Nếu gương mặt của bạn trai lúc tinh thần họ xuống dốc là một tấm thảm rong rêu tang chế ở nghĩa địa thì gương mặt của bạn trai khi hăng chí đúng là cành mai vàng rực sáng mồng một tết nguyên đán. Còn bạn trai xem ra vụng về nghệ thuật biểu lộ tình cảm yêu. Trong cuộc sống xã hội, họ thấy người đua chen nhau tranh giành chức vị.
Nếu ấu thời của bạn trai là một sáng xuân hoa cười thì thanh thời của họ có những phút mà tâm hồn họ là nghĩa địa chiều thu. Tôi thấy nhiều nam sinh thân bồ tượng, ăn nói đanh thép mà bị nữ sinh dịu ngọt mượn làm đủ thứ chuyện cách ngoan ngoãn. Bị hoàn ảnh cô độc tư nhiên ta muốn tìm người để bộc bạch cõi lòng.
Luật bắt chước phổ thông mà Gabriel de Tarde nói về đời sống xã hội, bạn trai áp dụng không ít. Nhưng 13, 14 tuổi trở đi, họ có lương tâm tế nhị. Phước thay những tâm hồn bạn trai nương bóng chân tu.
Tất cả những tài năng nầy bắt họ lắm lúc trở về những thinh lặng nội tâm để suy nghĩ, hồi cố, tạo nên những hình ảnh hay mơ mộng ước ao. Người ta có cảm tưởng họ là người làm mồi ngon cho quỷ dâm dục và trong họ tất cả là hung hăng, tởm gớm. Nhưng dù nỗ lực đến đâu, sau cùng họ phải nhận chân rằng đã có trên trần gian nầy có một phái mà tạo hóa dành riêng cho sự diễm lệ gọi là phái đẹp.
Mà lên 17 tuổi, tôi đần độn. Một thanh niên trong cơn lốc của ái tình mà hai phần ba bản chất là tình cảm nông nỗi có thể làm bao nhiêu việc anh hùng, tốn hết tài sản, chịu đủ mọi nhục nhã, liều mạng sống nữa, miễn hy vọng chiếm hữu một trái tim khác phái mà họ tôn thờ. Ý chí còn kiệt lực vì đối tượng yêu không phải là sự thỏa mãn tình yêu trong sạch mà là ước vọng đê hèn trong phập phồng.
Cô độc ai từng kinh nghiệm đều nhận là đáng kiếp. Dại dột đem tâm tư tiết lộ cho kẻ xấu, đời họ hối hận thiên thu. Nhưng họ chơi với ai mà con người họ được nổi bật lên.
Loại trừ những uế ảnh làm lem luốc hồn xuân của ta. Mấy năm lăn lóc trong nghề giáo dục thiếu và thanh niên nam nữ, tôi biết được bao nhiêu bạn trai không theo tôn giáo nào hết mà lương tâm tự nhiên trong trắng. Em trai chạy lại vừa khoát tay chị vừa nói: Để em.
Mà theo tâm lý hễ tình yêu thông phát ra đòi sự đền trả nhất là khi tình yêu ấy bị vi phạm. Còn bao nhiêu vòi lửa ô uế phát xuất từ cõi lòng thờ lạy vật chất, tàng trữ như uế vật trong cái nhà mà Đức Giê Su gọi là mả tô vôi. Họ mang tật mâu thuẫn mà không ai kết án.