Ông không cần ai khen ông hết; ông chỉ muốn sao có kết quả là được. Anh cho một người phụ việc lại thế. Abraham Lincoln nói: "Ai cũng muốn được người ta khen mình".
Phải, Eugénie cũng có thể kêu Trời như Job "Ghét của nào, Trời trao của đó". Dưới đây là một bức thư mà Tổng thống Lincoln viết ngày 26-4-1863, trong giờ đen tối nhất của cuộc Nam Bắc chiến tranh. Ông suy nghĩ vài ngày nữa, tới cuối tháng đi.
Luôn luôn ông để cho những người giúp việc ông có nhiều sáng kiến, không bao giờ ông tỏ vẻ bắt buộc họ làm việc này việc nọ theo ý ông, mà ông để họ hành động theo ý họ. Ông làm ra sao? Trước hết: ông nghe câu chuyện của tôi từ đầu chí cuối, không nói nửa lời. Nhưng sự thay đổi lạ lùng nhất, chính là sự biến hóa của thâm tâm chị.
Khi ông về nhà, sau cả một buổi chiều mệt mỏi vì ứng đối xã giao với các công tước phu nhân linh mẫn, ông nghe bà chuyện trò ngây thơ mà óc được nghỉ ngơi. Người Hòa Lan, trước khi vô nhà, phải cởi giày ra, để ở bực cửa. Rồi thì con chạy lên cầu thang.
Những lời đó không phải thốt ra như cái máy đâu, mà trái lại, có một giọng yêu mến thật thà. Sau này, tôi áp dụng một cách lịch sự hơn, đối đãi với họ có lễ độ hơn. Lúc lâm chung, bà thú với con gái bà rằng: "Chính má đã làm cho ba các con chết".
Steinmetz là một thiên tài bậc nhất về điện học, nhưng hoàn toàn bất tài trong công việc chỉ huy một phòng kế toán. Xí nghiệp đó vừa có nhiều khách hàng, vừa được tin cậy. Vậy bạn muốn người ta oán tới chết, thì hãy dùng những lời chỉ trích cay độc.
Câu chuyện đó, ba chục năm sau, nghĩa là mới đây, bác sĩ A. Nhưng trường hợp hôm đó rất dễ vì thầy thư ký ấy có bộ tóc rất đẹp. Các bạn có thể đọc hàng tá những sách về tâm lý mà không kiếm được một lời vừa đúng vừa nhiều nghĩa như câu đó.
Tôi lại gõ cửa nữa: bà ta lại hiện ra, nhưng lần này để mạt sát chúng tôi và công ty chúng tôi. Nếu được hai bức, ông đã cho là khá, còn được ba bức thì thật là tốt lắm. Những lời nhận xét đó phải viết lên giấy và không ký tên, như vậy tự do tỏ được hết những ý nghĩ thầm kín nhất của mình được.
Cho nên trong khi nói chuyện, nếu bạn có tánh hay nhắc đi nhắc lại cho một người nghe rằng họ lầm, thì xin bạn mỗi buổi sáng, quỳ gối tụng đoạn sau này, rồi hãy điểm tâm. Nhóm thợ hiểu rằng ông biết họ đã phạm luật của xưởng nên nhắc khéo họ. Tôi không ngờ ông ủ rũ, lầm lỳ như vậy, khác hẳn với trí tôi tưởng tượng.
Nguyên do sự thay đổi đó chỉ vì tôi nhờ cậy ông ta một việc, nó làm thỏa tính tự phụ của ông ta". Dịp may ngàn năm có một thuở của ông đã qua rồi và không ai thấy nổi buồ khổ của ông đã qua rồi và không ai thấy nổi nỗi buồn của tôi! Tôi chỉ mê mẩn nghe thôi.